Njeriu për nga udhëzimi – dija u përngjan llojeve të tokës


Transmeton Ebu Musa r.a. se Pejgamberit a.s. thënë: “Shembulli i udhëzimit dhe dijes, me të cilin Allahu xh.sh. më ka dërguar mua, është sikurse shi i bollshëm që ka rënë në tokë, një pjesë e së cilës ishte tokë pjellore, e cila e thithi shiun dhe rriti bimë e bar me begati. Ndërsa një pjesë tjetër e saj ishte e fortë duke e mbajtur ujin sipër dhe Allahu u solli dobi njerëzve me të; ata e përdorën atë për të pirë, për t’u dhënë ujë bagëtive dhe për të ujitur tokën për rritjen e bereqetit. Ndërsa një pjesë tjetër (e tokës) prej saj ishte djerrë, e cila as nuk e mbante ujin dhe as nuk jepte bereqet (tokë e tillë pa asnjë përfitim). (E para) shembulli i atij njeriu i cili e kuptoi fenë e Allahut dhe përfitoi (nga dija) të cilën Allahu xh.sh. e ka shpallur nëpërmjet meje (Muhamedit a.s.) e mëson atë dhe pastaj ua mëson atë të tjerëve. Shembulli i dytë është sikur ai njeriu, i cili nuk qanë fare kokën për të (dërgimin e Muhamedit a.s.) dhe nuk e pranon udhëzimin e Allahut që është shpallur nëpërmjet meje. (Një i këtillë është sikur toka e shkretë apo e djerrë).”(1)

Shpjegimi i hadithit

Ky hadith në konotacionin e tij përmban rëndësinë, vlerën e dijes dhe lidhshmërinë e saj me jetën e njeriut. Njohuritë e njeriut për jetën, dijen dhe shkencën fillojnë prej momentit kur njeriu del në këtë botë e vazhdojnë deri në vdekje. Sa më shumë që njeriu të rritet, së bashku me të rriten njohuritë dhe përgjegjësitë për dijen dhe shkencën. Mendja e njeriut është në gjendje të perceptojë njohuri të shkencave të ndryshme. Disa mendje janë të përgatitura për shkenca natyrore, e disa për shkenca shoqërore. Nëse mendja e njeriut përshtatet me shkencën që përputhet me të, rezultatet e njeriut në këtë shkencë do të jenë shumë efektive dhe marramendëse. Njeriu me përpjekjet që i bën mund të korrë suksese në lëmi të ndryshme, por suksesi më i madh do të ishte nëse e gjen veten në atë shkencë që përputhet me mendjen, logjikën, pasionin dhe me dashurinë e tij. Prej shkencave që zgjojnë interesim të veçantë te njeriu janë edhe shkencat hyjnore, humane dhe morale. Këto të fundit bëjnë lidhjen e mendjes me jetën, duke rregulluar lidhjet njerëzore me njëri-tjetrin, si dhe përmes dijes, njerëzit, të vihen në shërbim të njëri-tjetrit.
Përmes dijes do të ndriçojnë rrugën e bamirësisë dhe lumturisë. Për qëndrimin e njeriut në raport me dijen, njohuritë dhe shkencën, më së miri na e sqaron hadithi i lartpërmendur. Allahu xh.sh. e ka dërguar Muhamedin a.s. me Kuran për t’i udhëzuar njerëzit, për t’i drejtuar në rrugën e vërtetë, për t’i nxjerr nga errësira në dritë dhe për t’i afruar dhe miqësuar në bamirësi dhe devotshmëri. Interesi i të gjithë njerëzve është udhëzimi i drejtë . Këtë e konfirmon Kurani: “Kurani është zbritur udhëzues për njerëzit...”. (El Bekare, 185).
Kurani është një dritë e madhe që mund t’u shërbejë të gjithë njerëzve në globin tokësor, por jo të gjithë po përfitojnë nga kjo dritë, përkundrazi ka përpjekje që njerëzit ende të vazhdojnë në errësirë dhe injorancë. Allahu xh.sh. thotë: “Ne u kemi zbritur një dritë të qartë (gjithëpërfshirëse – Kuranin).” (En Nisa, 174)
Qëllimi i Fjalës së Allahut është që njeriu ta ndërtojë zemrën dhe shpirtin e tij dhe të lidhet me Krijuesin e tij duke e mësuar Kuranin dhe fjalën e Profetit të Tij. Përmes fjalës hyjnore, njeriu do ta pastrojë veten, shpirtin, mendjen dhe do ta njohë të vërtetën e tij përse ka ardhur në këtë botë, kujt i shërben dhe ku do të transferohet pas kësaj bote.

Kategoritë e njerëzve në raport me udhëzimin dhe dijen

Në kategorinë e parë bën pjesë personi i cili është shpirtmirë, zemërgjerë, me natyrshmëri të pastër, i cili nuk bën mëkate, nuk bën çrregullime, që është i orientuar kah udhëzimi hyjnor, kah mësimet e tij, përfiton në çdo hap të jetës, nuk lodhet e as nuk bëhet monoton, mishërohet me mësimet islame, i cili kur flet, flet me mësimet e tij, flet me gjuhën e Kuranit dhe Synetit, dhe që jeta e tij është në përputhshmëri të plotë me ligjet hyjnore dhe me dashurinë ndaj tyre. Fjalën e Krijuesit e dëgjon me vëmendje, e kupton dhe e mediton, pastaj shpirti i tij ndikohet thellë nga kjo fjalë e vërtetë, zemra hapet dhe gjymtyrët orientohen në praktikë. Këtë kategori të njerëzve, apo këtë person, Pejgamberi a.s. e ka ngjasuar në hadith me tokën e mirë pjellore, me tokën e gjelbër prodhuese, e cila kur t’i bie shiu e thithë atë, e mbijnë bimën, e rritë dhe e zhvillon, pastaj ajo bëhet ushqim për kafshët, dhe bereqeti kthehet prapë te njeriu, i cili nga kafshët përfiton qumështin, djathin, mishin dhe lëkurën. Ai shi që bie në tokën pjellore, kjo me plleshmërinë e saj prodhon rendimente që janë ushqim i drejtpërdrejt i njeriut, si pemët dhe perimet. Pra, toka pjellore e thith ujin në brendësinë e saj për interesa të njeriut, jep fruta, e gjelbëron bimën, e ngjall tokën, e rrit bimën, e ushqen kafshën për të mirën e njeriut. Kështu është edhe zbritja e Kuranit, i cili i gjallëron shpirtrat, i freskon zemrat, i inspiron njerëzit për vepra të mira e humane, njeriut i jep mësim për veten e tij dhe e bën të dobishëm edhe për të tjerët. Për këtë kategori të njerëzve flet edhe ky citat i Kuranit: “Thuaj (o Muhamed) Ai (Kurani) është udhëzim dhe shërim për ata që besojnë.” (Fusilet, 44).
Këtij njeriu, Allahu xh.sh. i dha dobi nga ajo me të cilën kishte ardhur Pejgamberi i Tij, me udhëzimin dhe dijen, mandej përfitimi i tij u transmetua te të tjerët brez pas brezi deri në ditën e takimit me Zotin e tij.

Personi që është kandil për të tjerët

Në kategorinë e dytë bën pjesë personi i cili e ka marrë mësimin nga udhëzimi dhe dija me të cilën ka ardhur Pejgamberi a.s.. Ai ka marrë mësime të mjaftueshme dhe ka grumbulluar dije të ndryshme, kur flet, flet me gjuhën e besimit, kur përgjigjet po ashtu përgjigjet me gjuhën e Islamit, kur shkruan e plotëson çdo kriter të shkrimit, kur polemizon me kundërshtarët e fesë i mposhtë pa fije problemi, mburret me dijen dhe argumentet që posedon, por ai me këto mësime që posedon, me dijen që e ka, fare nuk mishërohet e as nuk përputhet me to. Dija e tij ndodhet në një luginë, ndërsa praktika e tij ndodhet në luginën tjetër, pra ndërmjet teorisë dhe praktikës ndodhet një kodër e madhe që nuk i lë të bashkohen apo të mishërohen njëra me tjetrën. Ai u bën dobi njerëzve, i udhëzon, ua sqaron të vërtetën dhe të drejtën, i këshillon, por praktika e tij është e zbehtë dhe e thatë sikur ajo toka që e grumbullon ujin, e mban, u bën dobi njerëzve, u bën dobi kafshëve, është një pellg që grumbullon ujë dhe ju jep të tjerëve, ndërsa vetja e tij është e etshme dhe ankon nga thatësia. Ky është dijetari i cili ka grumbulluar dije, u ka bërë dobi të tjerëve, është krenuar me të, por vetë është sikur kandili i cili të tjerëve u jep dritë, ndërsa vetë digjet, sepse ka dështuar në praktikën e tij sikurse ajo toka që të tjerëve ua ka grumbulluar ujin, ndërsa veten e saj e ka lënë të etshme. Sikur ai lumi i cili e bart ujin për të tjerët, e vetë nuk e pi asnjëherë. Pra, ky person e ka mësuar Kuranin, e ka kuptuar, i ka njohur dispozitat e hallallit dhe haramit, por asnjëherë nuk ua ka rekomanduar vetvetes së tij. Ky i përngjan atyre që Allahu ju drejtohet me këto fjalë: “Ju i urdhëroni njerëzit për përkushtim dhe harroni t’i zbaton ato vetë, ndërsa e lexoni Librin (Tevratin)! A nuk logjikoni pra?” (El Bekare, 44)
Ky kategorizim i njerëzve nuk potencohet në mënyrë direkte në hadith, por që lë të kuptohet në mënyrë indirekte pasi të krahasojmë dy grupet e potencuar në hadithin bazë.

Personi që nuk është as për vete e as për tjerët

Në këtë kategori të tretë bën pjesë personi i cili nuk përfitoi për veten, e as nuk u bëri dobi të tjerëve. Ky njeri jeton në errësirën që nuk njeh dritë, nuk njeh mirësi e as udhëzim. Nuk e ngre zërin për të vërtetën e as që do ta dijë të vërtetën. Ai i ka dhënë vetvetes liri të plotë për t’i ushqyer pasionet e tij, për të arritur synimet e unit të tij dhe për t’i plotësuar ambiciet e tij të sëmura. Zemra e tij është e vdekur dhe indiferente ndaj çdo pozitiviteti njerëzor, fetar e human. Mendja e tij nuk ka ekuilibër në çështjet e duhura të jetës. Ai me mendjen e tij është plotësisht i njëanshëm duke u larguar përfundimisht nga peshoja e së vërtetës. Ai është futur në errësirat më të thella të detit. Ai është ndikuar thellë nga kënaqësitë e kësaj bote të përkohshme. Shpirti i tij është bërë i ligë, natyrshmëria e tij është prishur, humaniteti njerëzor i ka humbur, përgatitja e tij ka vdekur, sytë iu kanë verbuar dhe veshët iu kanë shurdhuar duke ia kthyer shpinën udhëzimit hyjnor, duke mos ia vërë mendjen fare. Këta e humbën vetveten dhe i humbën të tjerët për shkak të pasimit të epsheve të tyre. Këta e dinë se i kanë dy këmbë për të ecur, dy duar për të vepruar, dy sy për të parë, dy veshë për të dëgjuar. Nuk kanë synim tjetër me to, përveçse i kanë në shërbim të pasionit të tyre.
Këtë person Pejgamberi a.s. e ka ngjasuar në hadith me tokën e djerrë, tokën e shkretë përplot rërë që ujin e humbë në thellësinë e saj duke mos dhënë as bimë, as fryte, as nuk përfitoi nga shiu, e as nuk i bëri të tjerët të kenë dobi prej tij, as nuk rriti bimën, e as nuk i dha të pinë ujë kafshët e as njerëzit, tokë plotësisht e padobishme. I tillë ishte personi i cili fare nuk e vrau mendjen për udhëzimin dhe dijen me të cilën erdhi Pejgamberi a.s., e as nuk e pranoi, por përkundrazi e refuzoi me mendjemadhësi. Për këtë kategori të njerëzve Allahu iu ishte drejtuar me këto fjalë: “Për ata që nuk besojnë është njësoj, ua tërhoqe vërejtjen apo nuk ua tërhoqe, Allahu ka vulosur zemrat dhe dëgjimin e tyre, dhe në sy kanë perde (e nuk shohin). Për ta do të ketë ndëshkim të madh.” (El Bekare, 6-7)

Retorika e hadithit

Në hadith është përdorur shembulli për t’u kuptuar synimi dhe për të qenë kuptimi i tij më afër mendjes. Pas anës së përgjithshme apo intonimit të përgjithshëm ka pasur detajizim.
Fjala e Pejgamberit a.s.: “ka rënë shiu në tokë” është me intonim të përgjithshëm, e që është pasuar me fjalën “e një pjesë e së cilës tokë” që është detajizim i intonimit të përgjithshëm. Në hadith kemi krahasim të ngjashmërisë ndërmjet cilësisë së dijes me kategoritë e njerëzve për nga përfitimi, dhe krahasimi i shiut me llojet e tokës për nga ana e mospërfitimit. Në hadith është zgjedhur fjala el-gajth prej
emrave të shiut si paralajmërim për nevojën e tij të domosdoshme për zbritje, pasi që toka ishte tharë, ashtu ishte nevoja e njerëzve për zbritjen e fjalës së Allahut te Muhamedi a.s., për t’i ringjallur zemrat dhe shpirtrat e njerëzve. Shiu ngjalli tokën e vdekur, ndërsa dija ngjallë zemrën e vdekur.
Fjala “rriti bimë e barë (tërfil)” është lidhshmëri ndërmjet intonimit specifik me intonimin e përgjithshëm, ngase fjala “el-ashebu” – bimë është e përgjithshme, ndërsa “el-keleu” tërfil është specifike, një lloj bime.
Fjala në hadith: “e mban ujin” dhe fjala tjetër “nuk e mban ujin” është përshtatshmëri e kundërt – “tibaku essilbi”, që nënkupton dy kënde të ndryshme.
Foljeve në hadith “kanë pirë, kanë ujitur”, u është hequr kundrina e drejtë për shkak se është e njohur, kështu fjalët imagjinohen të jenë “kanë pirë ujë njerëzit, kanë pirë ujë kafshët e tyre, i kanë ujitur tokat bujqësore”.
Po ashtu në hadith kemi lidhshmëri në mes intonimit të përgjithshëm dhe atij specifik “Atful-hasi alel-‘ami”. Fjala “el-huda” – udhëzim është e përgjithshme dhe përfshin të gjitha llojet e udhëzimit, ndërsa fjala “el-ilmu” – dije është specifikë, ngase është prej llojeve të udhëzimit. Është cekur dija për shkak të rëndësisë që ka dhe për inkurajim për t’u kultivuar te çdo gjeneratë.

Kush është Ebu Musa, transmetuesi i hadithit?

Transmetuesi i këtij hadithit është sahabiu i njohur, Ebu Musa, Abdullah ibën Kajs el-Esharij. Ishte nga Jemeni, ndër të parët që pranoi Islamin dhe erdhi te Pejgamberi a.s. në Meke. Ai kishte bërë tre emigrime, hixhrete, për hir të Islamit. I pari ishte emigrimi në Meke prej Jemenit, i dyti prej Mekës në Abisini (Etiopi) dhe së fundi prapë prej Mekës për në Medine. Ishte i njohur për lexim të bukur të Kuranit. Pejgamberi a.s. i ka thënë: “Të është dhënë një melodi prej melodive të familjes së Davudit a.s..”(2)
Kishte zë të bukur dhe shquhej për lexim të mirë të Kuranit. Ai gjithashtu ishte hafëz i Kuranit, bënte ibadet të shumtë edhe gjatë natës. Ai ishte i njohur edhe si luftëtar i dalluar në fushat e betejës. Ishte i emëruar si mëkëmbës i Jemenit, pastaj në epokën e Omerit r.a. ishte udhëheqës i Basrës, kurse në epokën e Othmanit r.a. ishte udhëheqës i Kufes. Në kohën e Omerit r.a. kishte treguar shumë aftësi luftarake në disa vende për t’u çliruar. Tërë jeta e tij ishte në shërbim të xhihadit dhe thirrjes islame, e në veçanti si emisar special i Resulullahut a.s. në Jemen së bashku me Muadh bin Xhebelin. Ka transmetuar 360 hadithe prej Resulullahut a.s.. Vdiq në moshën gjashtëdhjetë e tri vjeçare në Meke, të vitit 50 h.


_________________________
1 “Sahihul Buhari”, vëll. VIII, fq. 338, nr. 2278.
2 “Sahihul Buhari”, vëll. XV, fq. 470, nr. 4660.


Na ndiqni

Lexoni lajmet më të fundit nga rrjetet tona sociale!

Video

Pak, por e vazhdueshme