Mufti Muhamed Teki Usmani


Tshte pothuaj fundi i rebiul evelit të vitit 1427 h., që korrespondon me prillin e vitit 2006, kur unë pranova një letër personale nga ekselenca e tij, princi Gazi bin Muhamed, lajmëtar personal dhe këshilltar special i Lartësisë së tij, Mbretit të Mbretërisë Hashimite të Jordanisë, në të cilën m'i kishte parashtruar disa pyetje në lidhje me tekfirin (të shpallurit e dikujt si jobesimtar). Unë iu dhashë përgjigje atyre pyetjeve në disa detaje, të cilat ekselenca e tij, Princi Gazi, i publikoi në një libër, si dhe në internet. Ato pyetje dhe përgjigje tani do të publikohen edhe më poshtë, duke shpresuar që të përfitojnë sa më shumë njerëz.


Letra e princit Gazi Bin Muhamed


Paqja dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi ju

I lutemi Allahut Te'ala që kjo letër fju arrijë duke qenë ju në një gjendje të mirë shëndetësore dhe në mirëqenieje. Do të dëshiroja që ekselencës suaj ia parashtroja tri pyetje në këtë korrespondencë, duke shpresuar që ekselenca juaj do të iapë përgjigje vendimtare rreth tyre:
1. Neve na kanë arritur shumë pyetje, edhe nga myslimanët edhe nga jomyslimanët, lidhur me sferën (teologjike dhe sociale) islame dhe me marrëdhëniet në mes shkollave iuridike islame (medhhebeve). Ne do të donim që juve t'jua referonim këto pyetje me qëllim shpjegimi dhe korrigjimi nga ana juaj: A është korrekte që t'i konsiderojmë ato shkolla iuridike që nuk janë pjesë e Islamit suni si pjesë të Islamit aidual? Me fjalë të tjera, a është korrekte që ta konsiderojmë për mysliman secilin person, i cili e pason dhe mbështetet te n)ë-ra nga katër shkollat juridike sunite ose te shkolla juridike dhahirite, xhaferite, zejdite apo ibadite?
2. Pyetja e dytë, e cila ka lidhje me të parën është: Cilët janë perimetrat në të konsideruarit dhe shpallurit e dikujt si kafir (jobesimtar) në këtë ditë dhe epokë? A lejohet që një mysliman t'i shpallë për jobesimtarë ata që mbështeten te ndonjëra nga shkollat juridike tradicionale islame ose atë i clli pason teologjinë esharite? Për më tepër, a lejohet që të konsiderohen si kuffar (jobesimtar) ata që ndjekin rrugën e sufizmit të vërtetë ose ata që pasojnë pikëpamjen korrekte selefiste?
3. Kush mund të konsiderohet si mufti i vërtetë në Islam? Cilat janë cilësitë esenciale, të cilat e bëjnë një person të aftë për të marrë përgjegjësinë e dhënies së fetvave dhe të të udhëhequrit e njerëzve në të kuptuarit korrekt të Islamit dhe drejt ndjekjes së Sheriatit Islam?
Ne e çmojmë tepër faktin që na dhatë këtë mundësi për të përfituar nga dija dhe ekspertiza juaj e gjerë.

Përshëndetje shumë të ngrohta,
Princi Gazi bin Muhamed



Përgjigjja e Meulana Mufti MuhamedTeki Usmanit

Përgjigjja e pyetjes së parë

Para se t'i përgjigjem kësaj pyetjeje në disa detaje, do të doja që ta përmendja tërthorazi një fenomen vërtet për keqardhje të madhe, të cilin ne po e dëshmojmë në rrethe të ndryshme të vendeve tona myslimane. Ai fenomen është që shumë njerëz kanë shkuar në ekstrem për sa i përket kësaj çështjeje, saqë ata ose i kapërcejnë kufijtë ose dështojnë (në dhënien e opinionit të drejtë). Kjo qëndron kështu, ngaqë nga njëra anë disa prej tyre nguten shumë në të konsideruarit si¬jobesimtar secilin person që nuk e pason opinionin e tyre në çështjet sekondare/të dorës së dytë (ar. fer'ijje)(1), ku çështjet e tilla nuk janë pjesë të besimit fondamental të dinit (fesë). Më saktë, për to ka derë të hapur për ixhtihad dhe dallimi akademik i opinionit rreth tyre ka ekzistuar që nga epokat e hershme të Islamit. Kjo gjë e paraqet Islamin sikur ai të jetë një oborr i vogël dhe i ngushtë, ku nëse një person del prej tij qoftë edhe sa maja e gishtit, ai shkëputet nga rrethi i Islamit. Në anën tjetër, ekzistojnë disa të tjerë që pranojnë deklarimin e secilit që e shpall Islamin. Ata nuk lejojnë që një person i tillë të konsiderohet si kafir në asnjë gjendje, edhe nëse ai person i mohon besimet fondamentale të dinit, të cilat e ndajnë Islamin nga religjionet e tjera. Kjo gjë e paraqet Islamin sikur ai nuk e posedon një realitet të themeluar e të përforcuar dhe se ai është thjesht një copë e leckosur rrobe, e cila mund të zbukurohet nga secili besim i rremë dhe destruktiv, për aq kohë sa dikush të pretendojë se është mysliman. Të dy këto pikëpamje janë të pabaza dhe kanë provokuar trazirë dhe kundërshtime në mes myslimanëve. E vërteta mbi këtë çështje është ajo se Islami ose imani është një realitet i rrënjosur dhe i definuar, i cili duhet të provohet dhe të vërtetohet në mënyrë që dikush të konsiderohet dhe të shpallet si mysliman. Ky realitet i rrënjosur dhe i përforcuar akomodon shumë dallime në çështjet fer'ijje, të cilat vetë Islami i ka lejuar, prandaj nuk lejohet që dikush të shpallet si jobesimtar thjesht në bazë të dallimeve të tilla fer'zjje. Ngjashëm, ky realitet nuk humbet nga një person që thjesht bën gabime të caktuara rreth çështjeve joparimore në veprimet ose besimin e tij, derisa ai të besojë në fondamentet rreth të cilave rrotullohen Islami dhe kufri. Andaj, nëse ne dëshirojmë që t'i bashkojmë myslimanët, atëherë është e domosdoshme që t'i distancojmë te dyja tipat e ekstremeve. Kështu që sikur që do të na duhet të distancohemi nga ata që i shpallin për jobesimtarë njerëzit thjesht në bazë të dallimeve fer'ijje, po ashtu do të na duhet që të distancohemi edhe nga ata që dëshirojnë të fusin në Islam çdo besim të tillë të rremë, i cili i kundërshton fondamentet e dinit, të themeluara me shekuj.
Kjo vjen si rrjedhojë ngase neve na duhet që ta definojmë këtë realitet që quhet Islam, në mënyrë që të jemi në gjendje për t'u mbajtur në qëndrimin e matur, i cili neve na dallon nga të dyja llojet e ekstremeve. Definicioni i Islamit nën dritën e Kuranit dhe Sunetit, për të cilin ekziston konsensus të ymetit islam është: "Të besuarit në atë, lidhur me të cilën dihet me siguri absolute se i Dërguari i Allahut a.s. ka ardhur me të."(2)

Andaj, secili që përfshihet në këtë definicion është mysliman, të cilin nuk lejohet ta konsiderojmë dhe shpallim si kafir (jobesimtar).

Shkollat (medhhbet) apo edhe fraksionet mund të jenë tri llojesh:

Në llojin e parë hyjnë ato që pohojnë se janë myslimanë, mirëpo i mohojnë disa aspekte, për të cilat dihet fare mirë dhe pa dyshim që janë pjesë të dinit. Për shembull, nëse ato besojnë që pejgamberia ka vazhduar edhe pas Pejgamberit tonë të dashur a.s. dhe besojnë në njërin nga ata gënjeshtarë të mëdhenj që kanë pretenduar pejgamberinë pas Vulës së pejgamberëve a.s., siç janë kadijanitë; ose besojnë se Kurani, i cil.i gjendet sot para nesh të jetë manipuluar, Zoti na ruajttë, dhe se nuk është Kurani i vërtetë, siç kanë pohuar disa shija ekstremistë rrejshëm; ose besojnë se hyjnizimi ose disa karakteristika të veçanta të tij gjenden te ndonjë person, gjë e cila iu atribuohet alevijve dhe disa të tjerëve. Të gjithë këta janë jomyslimanë dhe është e nevojshme që të konsiderohen dhe shpallën kuffar (jobesimtarë).
Në llojin e dytë hyjnë ato shkolla/medhhebe që besojnë në gjithçka për të cilat dihet fare mirë që janë pjesë të dinit, përveç se ato shkolla dallojnë në çështje juridike ose në detaje të imëta të disa aspekteve të akides (besimit), për të cilat ka derë të hapur për studim - ixhtihad. Pavarësisht këtyre dallimeve fer'ijje, secila shkollë nga ky lloj është në rrugë të drejtë në përputhje me ixhtihadin e vet dhe asnjëra nga to nuk është e gabuar, lëre më të jetë jashtë Islamit. Në këtë lloj përfshihen të gjitha shkollat juridike, brenda të cilave ekzistonin dallime në mes sahabëve dhe tabinëve siç është ajo hanefite, shafite, malikite dhe hanbelite. Ngjashëm, e tërë ajo që është transmetuar nga muxhtehidë të tjerë qofshin ata nga ehli hadithi, ehli re ji ose ehli dhahiri siç është Shabiu, Hasan el Basriu, Seid bin Musejjebi, Seid bin Xhubejri, Muhamed el Bakiri, Xhafer es Sadiku, El Evzaiu dhe El Lejth bin Sadi, hyn në këtë lloj. Po ashtu në këtë lloj përfshihen edhe maturiditë dhe esharitë, Allahu i pastë mëshiruar që të gjithë. Parakusht i të përfshirit në këtë kategori është që të mos konsiderohen dhe shpallen shkollat e tjera juridike si jobesimtarë ose mëkatarë (fasikunë) dhe që të mos fyhet asnjëra prej tyre.
E vërteta e çështjes është ajo se argumentet që kanë zërë vend në mes këtyre shkollave juridike islame kanë qenë akademike, pra pjesë e studimit shkencor (ixhtihad), të cilat kanë çuar në të zhvilluarit e mendimit dhe idesë dhe kanë hapur mundësi në gjetjen e zgjidhjeve ndaj problemeve të jetës. Kjo është ajo se pse është thënë që këto dallime akademike janë mëshirë për ymetin. Pozicioni korrekt lidhur me secilën nga këto shkolla juridike është ai që secili pasues ose ndjekës duhet ta konsiderojë shkollën e tij respektive si korrekte me mundësi të të qenit në gabim, ndërsa shkollën tietër se është në gabim, por me mundësi të të qenit korrekte. Kjo është çfarë dijetarët e këtyre shkollave juridike shumë qartë e kanë konstatuar në librat e tyre. Për shembull, Al'Iame Haskafi r.a. konstaton në hyrjen e Ed Durrul Muhtar, 1:48:
"Kur ne pyetemi në lidhje me shkollën tonë juridike medhhebin) duke e krahasuar me shkollën juridike të atyre që nuk pajtohen me ne, ne duhet patjetër të përgjigjemi se: shkolla jonë është korrekte me mundësi të të qenit në gabim, ndërsa shkolla e atyre që nuk pajtohen me ne është në gabim me mundësi të të qenit korrekte:'
Ky pozicion në të vërtetë bazohet në këtë thënie të të Dërguarit Muhamed a.s.: "Kur një gjykatës (hakim) vendos rtië aktgjykim dhe bën përpjekje (të duhur) duke e vendosur më pas një vendim korrekt, ai i meriton dy shpërblime; e nëse ai e icalon një aktgjykim dhe bën përpjekje (të duhur) e pastaj gabon, ai e meriton një shpërblim."
Në Ilojin e tretë hyjnë ato shkolla, besimet e të cilave nuk janë të barasvlershme me mosbesimin, meqë ato nuk mohojnë ndonjë aspekt, i cili dihet fare mirë që është pjesë e duzit. Megjithatë, mospajtimi i tyre nuk kufizohet në çështje ixhtihadike dhefer 'ijje. Më saktë, mospajtimi i tyre përfshinë edhe aspekte të rëndësishme të besimit. Secila nga këto shkolla beson se është në të drejtën, ndërsa ato që nuk pajtohen më atë janë në gabim, ndonëse mospajtimi i saj nuk është i barasvlershëm me mosbesimin. Kjo është sikurse mospajtimi në mes Ehli Sunetit dhe shijave të matur, të cilët nuk besojnë se Kurani fisnik është manipuluar dhe që nuk mohojnë ndonjë aspekt tjetër që njihet pa kurrfarë dyshimi se është pjesë e dinit (fesë). Ngjashëm është rasti i mospajtimit në mes Ehli Sunetit dhe shkollës Zejdite ose Ibadite, për aq kohë sa ato të mos mohojnë diçka, për të cilën dihet shumë qartë dhe sigurt se është pjesë e dinit.
Prandaj, është i dukshëm fakti që të gjitha këto shkolla nuk janë në pozitë të barabartë kur vjen në pyetje të prezantuarit e Islamit të vërtetë. Megjithatë, të gjykuarit për mosbesim dhe dalje nga Islami nuk vjen në shprehje, përveçse për kategorinë e parë, e cila mohon aspekte që janë shumë sigurt dhe shumë qartë pjesë të fesë - dinit.

Përgjigjja e pyetjes së dytë

Në përgjigjen e pyetjes së parë, ne përmendëm se është e palejueshme të shpallurit e dikujt, i cili nuk mohon ndonjë aspekt për të cilin dihet shumë sigurt se është pjesë e dinit, si kafir (jobesimtar). Prandaj, nuk lejohet që konsiderojmë dhe shpallim si jobesimtarë pjesëtarët e atyre shkollave tradicionale myslimane, të cilat përfshihen në grupin e dytë dhe të tretë. Po ashtu përmendëm se cilat nga shkollat¬-medhhebet të mirënjohura të sotme përfshihen në këto dy kategori.
Sa u përket sufinjëve, në mesin e tyre ekzistojnë shkolla të ndryshme juridike. Në mesin e tyre ekzistojnë ata që e kufizojnë veten në vetëreformim, në mënyrë që të jenë në gjendje të ndjekin Sheriatin në përputhje me njërën nga shkollat e pranuara juridike islame. Ata nuk ngjiten pas ndonjë besimi, i cili kundërshtohet me dhahir-in e (vendimet, normat e jashtme të) Sheriatit, e as që praktikojnë diçka që është në kundërshtim me ligjet sheriatike. Mirëpo ata koncentrohen në reformimin dhe edukimin e karakterit të një personi përmes metodave që i lejon Sheriati. Llojet e ngjashme me këtë model përfshihen në shkollat juridike të kategorisë së dytë. Pastaj, ekzistojnë disa grupe që e quajnë veten sufinj, por ngjiten pas besimeve, përmes të cilave ata e mohojnë ndonjë gjë që dihet fare mirë dhe qartë që është pjesë e dinit. Për shembull, ata i mohojnë normat dhe ligjet e jashtme sheriatike dhe shpikin ligje të caktuara nga vetvetja, të cilat nuk kanë kurrfarë baze në Kuran dhe Sunet. Këta përfshihen në kategorinë e parë. Në mesin e tyre ka edhe të atillë, të cilët nuk i mohojnë normat praktike e as ndonjë aspekt që dihet fare qartë se është pjesë e dinit, mirëpo ata kanë shpikur disa risi në veprimet ose besimin e tyre, të cilat vijnë në kundërshtim me shumicën e ymetit. Të tillët përfshihen në kategorinë e tretë dhe nuk lejohet që t'i shpallim jobesimtarë.
Sa u përket selefinjëve, në mesin e tyre ka të atillë që pasojnë Ehli Hadithin, ndërsa nuk janë të parespektueshëm ndaj imamëye muxhtehidë e as ndaj atyre që i pasojnë këta imamë. Të tillët përfshihen në kategorinë e dytë. Megjithatë, në mesin e tyre ka edhe të atillë, të cilët besojnë se shkollat e pranuara juridike islame janë falsë dhe gabim, ku si pasojë secilin person që nuk pajtohet me ta e fyejnë dhe e ofendojnë, madje edhe nëse ai mospajtim është rreth çështjeve të dorës së dytë (fer'ijje). Të tillët përfshihen në kategorinë e tretë. Gjithsesi, në të dyja rastet nuk lejohet që ata t'i konsiderojmë dhe shpallim si jobesimtarë.

Përgjigjja e pyetjes së tretë

Islami nuk e njeh e as e pranon hierarkinë priftërore, e cila është prezentë brenda Krishterimit dhe religjioneve të tjera. Sovraniteti i takon tërësisht Allahut të Lartmadhërishëm dhe Pejgamberit të Tij a.s.. Ulematë nuk krijojnë ligje. Ata thjesht e shpjegojnë dhe e sqarojnë atë që është themeluar nga Kurani fisnik dhe Suneti i pastër. Megjithatë, pavarësisht mohimit të hierarkisë priftërore, në mënyrë që të shpjegohen ligjet sheriatike është e domosdoshme që personi që i shpjegon ato të posedojë disa kualifikime, të cilat ia mundësojnë që në mënyrë korrekte t'i kuptojë tekstet kuranore dhe sunetike. Prandaj, në Islam cmufti'nuk është ai që krijon ligje. Më saktë, mufti është thjesht ai që e shpjegon atë që Allahu xh.sh. e ka bërë ligj në Librin e Tij ose në Sunetin e të Dërguarit të Tij a.s. dhe që e shpjegon atë që është ngritur dhe përforcuar në Sheriat gjatë shekujve. Sipas fjalëve të Allame ibën Kajjim el Xhevzijjut r.a. mufti konsiderohet: "Ai i cili nënshkruan në Emër të Allahut të Madhërishëm:" Prandaj, nuk lejohet që secili Hasan e Hussejn, të jep fetva, meqë kjo është një përgjegjësi shumë e madhe, e cila mund të përmbushet vetëm nga dikush që ka përfituar dije shumë të thellë në shkencat islame të tefsirit, hadithit, fikhut (jurisprudencës) dhe akaidit (besimit), si dhe në parimet e këtyre shkencave nga duart e mësuesve ekspertë, të cilët e kanë trashëguar një dituri të këtillë gjeneratë pas gjenerate. Ngjashëm, është e domosdoshme për një person që merr përsipër përgjegjësinë e të dhënit fetva të ketë kuptim të plotë mbi rrethanat e njerëzve të kohës së tij, si dhe të rregullave dhe praktikave të tyre.
Metoda që është përcjell dhe të cilën ymeti e ka praktikuar shekuj me radhë është ajo se derisa një person nuk përgatitet dhe trajnohet nga një mufti, të cilin ulemaja e kohës e konsiderojnë të sigurt dhe të besueshëm, atëherë thjesht të studivarit e shkencave islame nuk e shndërron atë në person të kualifikuar për lëshim fetvash. Kjo qëndron kështu, pasi që lëshimi i fetvasë kërkon mprehtësi të atillë fetare dhe një mjeshtëri dhe kontroll instinktiv mbi jurisprudencën, saqë këto kurrë nuk mund të arrihen thjesht me leximin e librave; më saktë, për këtë gjë është e nevojshme eksperienca praktike. Mund të bëjmë një krahasim me një mjek, të cilit nuk i lejohet që të fillojë trajtimin e pacientëve thjesht sepse e ka studivar mjekësinë. Ajo që i duhet atij është që të arrijë trajnim praktik nga duart e një mjeku ekspert, i cili posedon eksperiencë të gjerë në këtë fushë. Dijetarët që kanë shkruar libra mbi parimet e fetvasë vërtet e kanë theksuar këtë pikë.(3)
Fatkeqësisht, sot shumë njerëz e kanë injoruar këtë pikë. Secili person, emri i të cilit fiton popullaritet si udhëheqës politik ose udhëheqës i ndonjë lëvizjeje, nuk shqetësohet në dhënien e fetvave, pavarësisht që nuk e posedon kompetencën e kërkuar sipas Sheriatit. Njerëzit mashtrohen nga popullariteti i tij dhe pastaj fillojnë të punojnë sipas fetvasë së tij si normë sheriatike, edhe pse ajo mund të jetë në kundërshtim me atë që ymeti e ka vendosur gjatë shekujve. Është e domosdoshme që t'i përjashtojmë fetvatë e tilla të çrregullta dhe anormale, të cilat vetëm se i rrisin mospajtimet dhe përçarjet në mes myslimanëve dhe e shqyejnë unitetin e myslimanëve, si dhe e thyejnë forcën dhe fuqinë e tyre, ndërsa i forcojnë komplotet e armiqve të tyre.
Kjo është ajo që unë kam kuptuar në saje të dritës kuranore dhe sunetike, si dhe të konsensusit të poseduesve të dijes së vërtetë nga ymeti Islam. Allahu i Lartmadhërishëm e di më së miri dhe është vetëm Ai nga i Cili kërkojmë që të na drejtojë dhe të na udhëzojë, si dhe të na mbrojë nga çdo lloj largimi nga rruga e drejtë në mendimet dhe veprat tona dhe të na udhëzojë drejt asaj që Ai është i kënaqur. Lutem dhe kërkoj nga Allahu xh.sh. që të vazhdojë t'ju dhurojë juve aftësi fetare dhe sukses, si dhe t'ju sjellë mirësi njerëzve dhe vendeve përmes jush!


Mufti Muhamed Teki Usmani
12.04.1427 h.



______________________________________
1. Kuptimi i fjalëpërfjalshëm është i lidhur me një fushë'. Këtu çështjet fer' ijje i referohen atyre çështjeve që janë nxjerrë nga Kurani dhe Suneti, ku në përcaktimin e kuptimit dhe aplikimit specifik të të cilave ekziton hapësirë për dallim mendimi nga dijetarët e kualifikuar për atë fushë.
2. Sherhul Akaid lit Teftazani, f. 119 dhe Ruhul Me'ani, 1:110.
3. Shih për shembull Adabul Fetva lin Nevevij, 1:647 dhe Sherh Ukudi Resmil Mufti te Risailu Ibën Abidin, 1:15.



Burimi:
www.muftitaqiusmani.com
Përktheu dhe përshtati nga anglishtja:
Daim Abazi

Dituria Islame 390