Rëndësia e shembullit profetik

Sipas pikëpamjes islame, çdo profet i Allahut, që i është dërguar njerëzimit, mes të tjerash ka qenë edhe i dërguar për drejtësi, barazi e paqe. Siç pohon Kurani: “...Pastaj Allahu u dërgoi profetët me lajme të mira dhe paralajmërime. Bashkë me ata, Ai zbriti edhe Librin me të vërtetën, për t’i gjykuar njerëzit në çështjet për të cilat nuk pajtoheshin.” (El Bekare, 213).
Duke studiuar jetët e këtyre profetëve dhe duke jetuar sipas mësimeve e shembujve të tyre, njerëzit mund të shohin udhëzime kuptimplote dhe zgjidhje për problemet e tyre. Ndonëse myslimanët nxiten t’i ndjekin mësimet e mbarë profetëve dhe të mësojnë prej tyre, është Profeti Muhamed, ai, të cilit i drejtohen të parit, dhe kjo për dy arsye.
Së pari: ai ishte profeti i fundit, të cilit iu dha dërgesa përfundimtare – Kurani, i cili ngërthen dhe plotëson porositë e të gjithë profetëve të mëparshëm.
Së dyti: fjalët dhe veprat e tij janë regjistruar imtësisht në hadithe, kështu që kemi qasje ndaj Sunetit - shembullit të tij, më tepër se në rastin e profetëve të tjerë. Profeti Muhamed a.s. gjatë jetës së tij ishte dhe mbetet ende dikush me të cilin lehtësisht mund të ndihesh i lidhur, të identifikohesh e ta ndjekësh, sepse ai ishte njeri i zakonshëm, transparent në mënyrën e jetesës dhe sjelljen e tij. Për nga shkalla e rëndësisë, Suneti vjen fill pas fjalës së Zotit, ngase Profeti Muhamed a.s. shihet si trupëzimi i Kuranit.1
Për myslimanët, Profeti a.s. është gjithçka që një mysliman dëshiron të jetë në jetën e tij, por për ta pranuar Muhamedin si Profet të Zotit - që është pjesë e dëshmisë së besimit - duhet pranuar se Shpallja që ai mori është prej Zotit. Ndaj, kushdo që pranon Islamin, e ka për detyrë t’i ndjekë të dy: Kuranin e Sunetin. Kurani u kujton myslimanëve: “O besimtarë! Binduni Allahut, binduni të Dërguarit dhe atyre që drejtojnë punët tuaja. Nëse nuk pajtoheni në ndonjë gjë, drejtojuni Allahut dhe të Dërguarit, nëse besoni Allahun dhe Ditën e Kiametit.” (En Nisa, 59). Dhe disa ajete më pas: “Jo, pasha Zotin tënd, ata nuk do të jenë besimtarë të vërtetë, derisa të të marrin ty për gjyqtar për kundërshtitë mes tyre; e pastaj, të mos ndiejnë kurrfarë dyshimi ndaj gjykimit tënd dhe të të binden plotësisht.” (En Nisa, 65).
Meqë tash Profeti a.s. nuk është gjallë që të “gjykojë në të gjitha mosmarrëveshjet,” myslimanët mund të vazhdojnë ta kërkojnë këshillën dhe gjykimin e tij nëpërmjet Sunetit. Kësodore, të mësuarit mbi konceptin e zgjidhjes së konflikteve pa e qëmtuar personalitetin, karakterin, rrëfimin dhe rrugën e Profetit Muhamed a.s., do të ishte i pakuptimtë.
Edhe vetë Profeti a.s. besonte në edukimin me anë të shembullit. Mësimet e tij, të cilat vendosën një traditë të bazuar në dashurinë e nderimin njerëzor, i mësuan njerëzit që të jenë qytetarë të sinqertë dhe përgjegjës. Kjo është një ndër arsyet kyçe pse njerëz të të gjitha shtresave e pranuan gjerësisht Islamin gjatë kohës së Profetit. Ata u mahnitën nga sjelljet e tij, sidomos nga qasja ndaj njerëzve, mikut e armikut, siç do të shohim në këtë kapitull. “Për atë, mejdani ishte mjeti i fundit për ta mbrojtur një çështje të drejtë. Por, kur u detyrua të luftonte për të drejtat njerëzore, ai nuk u lëkund.”2
Kur lexojmë për përfshirjen e Profetit në veprimet luftarake, disa kritikë të krishterë mes të tjerash theksojnë që Isai (Jezui) a.s. nuk do të kishte bërë ose mësuar kurrë gjëra të tilla. Fillimisht, ata e shpërfillin krejtësisht “frymën tepër luftarake dhe dhunën e haptë në disa pjesë të Dhiatës së Vjetër - një shpallje e përqafuar me pasion në tërësinë e saj nga Jezui. Për më tepër, shumë nga këta kritikë “i fshijnë disa nga pohimet në dukje të papërputhshme të Jezuit, si alegorike dhe metaforike”.3 Dhe së dyti, pika të cilën kritikët e humbasin tërësisht nga sytë është mjedisi jetësor i këtyre dy burrave. Siç do të shkruante profesor Joel Hayward: “Ata u japin pak rëndësi dallimeve të qarta në përvoja dhe përgjegjësi ndërmjet Muhamedit e Jezuit. Jezui ishte udhëheqës shpirtëror i një grupi të vogël ithtarësh në kohë zaptimi, paqeje relative dhe sigurie vetjake anekënd vendit. Ai vuajti vdekjen, sipas shkrimeve krishtere, por “mbytja” e tij nga pushteti i Romës erdhi pas një shpërthimi të shkurtër të zemërimit shtetëror, që në të vërtetë pasoi disa vite në të cilat ai arriti të predikonte anembanë, pa kundërshtime të ashpra e pa dhunë të njohur. Përkundrazi, Profeti Muhamed (në shumë mënyra si Moisiu ose Joshua) e shihte veten jo vetëm si udhëheqës shpirtëror, por edhe si prijës politik e ligjvënës i një shoqërie masive, e cila donte të ishte e moderuar, e drejtë dhe gjithëpërfshirëse, por vuajti persekutim të organizuar të
ashpër e luftërat nga entitete të tjera politike, që ia kishin mësyrë rrënimit shoqëror të saj. Përgjegjësitë e tij (përfshirë ushqimin, edukimin, qeverisjen e mbrojtjen fizike të dhjetëra mijëra fëmijëve, burrave dhe grave) ishin shumë të ndryshme.4
Duke lënë mënjanë çdo parakonceptim, është e dukshme se puna e sukses- shme e Profetit Muhamed a.s. dhe porosia gjithëndikuese e tij ishin të qarta në mënyrën se si ai arriti ta shndërronte një popull të prapambetur e luftëdashës në një popull të qytetëruar, që më pas drejtoi një pjesë të madhe të globit, nga Spanja deri në Kinë për gati njëmijë vjet. Siç kanë theksuar shkrimtarë të ndryshëm, Profeti a.s. dhe ithtarët e tij krijuan një mënyrë jetese më të drejtë e më të barabartë se çka do që arabët dhe rrethina për anë kishin parë ndonjëherë.5 Kemi shembuj të bollshëm që mund të mësohen nga sjellja e Profetit, i cili ka qenë politikisht i drejtë dhe me vlera të larta morale e etike.6

Profeti Muhamed a.s. para profetësisë

Pa dyshim, karakteri i Muhamedit a.s., edhe para Islamit madje, ka qenë i rrallë në krejt Arabinë. Duket se Allahu e krijoi një karakter të mrekullueshëm dhe po e mbante atë në një gjendje të kulluar, që më vonë të mund ta mbante detyrën hyjnore të profetësisë.7 Teksa po rritej, rioshi Muhamed a.s. askurrë nuk u përul para idhujve paganë që ishin tejembanë në Mekë, dhe i shpërfillte sjelljet prapanike të njerëzve të paditur atëbotë. Ai tashmë ishte bërë ‘el emin - besniku’, ndër paganët mekasë, për shkak të karakterit të tij rreptësishtë të sinqertë.
Ai ishte njeri i dhembshur, i cili shqetësohej thellësisht për njerëzit e tij të rrënuar. Ai mbahet mend si njeri me dashuri të madhe për skamnorët dhe jetimët e vendit, për të dobëtit, robërit, dhe për lëneshat e pa ndihmuara.8 Ishte edhe mjaft largpamës. Ai e dinte fare mirë se, që një shoqëri të kishte mirëqenie, duhet të ishte e drejtë dhe të kujdesej për nevojat e gjindjes, sidomos të varfërve, përndryshe uria e pakënaqësia mund ta shpije shoqërinë në sfida e përkeqësime më të mëdha. Ndaj, edhe para profetësisë së tij, Muhamedi a.s. e ngarkoi veten për t’i ndihmuar fatligët, dhe kushdo që e njihte shfaqte aq përnderim sa që iu dha emërimi “Mbrojtësi i jetimëve dhe grave në moshë”. Më pas, kur ai u martua me një grua tregtare - me të cilën punonte me vite - kaluan pjesën dërrmuese të jetës duke ndihmuar nevojtarët.
Përderisa merrej me mënyrën se si mekasit udhëhiqnin punët e tyre, posaçërisht ato tregtare, Muhamedi riosh, iu bashkua pleqve dhe krerëve të qytetit për të themeluar aleancën Hilf el-Fudul, e njohur si “Lidhja e të virtytshmëve”. Kjo lidhje u bë pas një ngjarjeje që kishte ndodhur në Mekë, kur një shitës jemenas kishe bërë thirrje te krerët e fisit Kurejsh, se një mekas i shquar nuk ia kishte paguar plotësisht mallrat që kishte marrë. Si përfundim, në këtë kuvendim, anëtarët u zotuan që të merrnin masa e të respektonin parimet e drejtësisë, në mënyrë që të parandalonin mospajtimet e ardhshme dhe të ndërtonin marrëdhënie të ndershme ndër njerëzore.9 Roli i Muhamedit a.s. ka qenë jetik në këtë lidhje, dhe parimet që u lentuan aty përputhen tërësisht me parimet e etikës islame.
Lidhur me karakterin e tij paqësor qysh në rini dhe ballafaqimin me konflikte dhe zgjidhjen e tyre, rrëfimet historike na e përshkruajnë Muhamedin a.s. si kaherë i besueshëm nga populli për ndërmjetësim në mospajtime në vendin e vet, Mekën. Kjo nuk ka qenë aspak e lehtë të zbatohet atëbotë në shekullin VII, në Arabinë fisnore. Vijon një nga shembujt e shumtë se si Muhamedi riosh i ka trajtuar situatat tejet sfiduese dhe të ndjeshme të përplasjeve, teksa përgatitej nga Krijuesi që të bëhej i dërguari i Tij i fundit.
Kur Qabeja apo Shtëpia e Shenjtë e Islamit në Arabinë Saudite u dëmtua nga vërshimet, fise të ndryshme u përpoqën ta rindërtonin. Përgjatë rinovimit, Guri i Zi që është pjesë e faltores, u hoq. Sidoqoftë, kur erdhi koha që të kthehej në faltore, fiset nuk arrinin të ujdiseshin se kush prej tyre do ta kishte nderin për ta vënë. Krerët e fiseve të cilët kishin punuar fort për rindërtimin, tashmë ishin tërësisht të ndarë duke formuar grupe të veçuara dhe duke qenë buzë lufte. Teksa argumentet vazhdonin, prijësi më i urtë dhe i moshuar këshilloi që të prisnin deri në ag dhe vendimi t’i lihej njeriut të parë që do të hynte në shenjtërore. Ai njeri qëlloi të ishte rioshi Muhamed. Me t’u marrë vesh se qe ai, të gjithë ndien lehtësim se çështja tashmë ishe në duart e “të besueshmit”.10
Duke parë tendosjet mes grupeve, Muhamedi a.s., pranoi sfidën për ndërmjetësim, ndonëse edhe gabimi më i vogël do ta shndërronte Mekën në një vend gjakderdhjeje. Pa shenja shqetësimi, Muhamedi a.s., kërkoi nga prijësit që t’i sillnin një pelerinë dhe në qendër ta vendosnin Gurin e Zi. Pastaj, kërkoi nga çdo prijës që ta mbanin pelerinën nga secili skaj e ta bartnin Gurin e Zi deri te skuta ku kishte qenë gjithnjë. Atëherë, Muhamedi a.s. vetë e vuri gurin në vend, duke i lënë të kënaqur të gjitha fiset e përfshira në mosmarrëveshje. Kësisoj, ai e shpëtoi gjendjen nga dalja jashtë kontrolli, duke e vendosur gurin me duart e veta pa as kundërshtimin më të vogël nga dikush prej grupeve.11 Kjo flet për respektin e njerëzve për Muhamedin a.s. dhe aftësinë e tij për t’i trajtuar të gjitha grupet njësoj dhe drejtësisht.
Pas kësaj ngjarjeje, prijësve të fiseve mekase iu bë e qartë se rioshi Muhamed ishte shpëtuesi, dhe kësodore ata vazhduan me punët e përditshme si zakonisht. Por, për Muhamedin a.s., kjo nuk kishte ndonjë peshë, sepse një ngjarje e tillë ishte ndër qindrat ndërkëmbje që ai gjykonte se kërkonin vëmendje. Për atë, kjo zgjidhje mosmarrëveshjeje ishte thjesht një trajtim i përkohshëm i sëmundjeve të rrethit të tij, të cilat mund të rishfaqeshin nga çasti në çast duke shpërthyer në dhunë e gjakderdhje, siç ishte e zakonshme në Arabinë para-islamike. Ndaj, ai krepatohej e pikëllohej shumë për mjedisin dhe shpesh shkonte në shpellën Hira në malet e Mekës për të përsiatur, duke qëndruar larg nga trazirat e rrungajat e qytetit. Dhe një natë, teksa ishte në shpellën Hira, ku engjëlli Xhibril ia recitoi atij ajetet e para të Kuranit: “Lexo me emrin e Zotit tënd, i Cili krijoi (gjithçka), e krijoi njeriun nga një droçkë gjaku! Lexo! Zoti yt është Bujari më i madh, i Cili, me anë të penës ia mësoi njeriut ato që nuk i dinte.”(El Alak, 1-5). Atë natë ai u bë profet, i dërguari i fundit i Allahut. Muhamedi a.s. ishte katër dhjetë vjeçar.

Vitet e profetësisë në Mekë

Sakaq, pas pranimit të shpalljes, Profeti a.s. nisi ta predikonte Islamin privatisht, kurse më pas haptas. Ai dhe ithtarët e tij u ballafaquan me dhunë dhe përndjekje. Po të njëjtit njerëz, që paraprakisht e kishin nderuar shumë dhe quajtur “besniku”, tani i drejtoheshin me emra përbuzës e sulme fizike. Kjo fe e re që Muhamedi a.s. po e predikonte, kërcënonte privilegjet ekonomike dhe shoqërore që kurejshët i gëzonin, sepse përqafonte koncepte si barazi, përulje dhe falje. Megjithatë, sipas Kuranit, një mohim i tillë ndaj Profetit Muhamed nuk ishte aq e veçantë, duke pasur parasysh se profetët e mëhershëm si Isa (Jezui), Musa (Moisiu), Ibrahimi (Abraham), Nuhu (Noe) e të tjerë, u mohuan dhe keqtrajtuan ashpërsisht. Dhe, po si profetët tjerë, edhe Muhamedi a.s. ishte i durueshëm dhe ngulmues në misionin e tij. Aq i durueshëm qe ai, sa që për hir të paqes dhe njanimit të përlajtjeve, duroi të gjitha vështirësitë e veta dhe të ithtarëve të tij që ia bënë mekasit. Ai e kishte kuptuar se durimi qe thelbi kryesor për arritje. Në të vërtetë, durimi ngjau të jetë çelësi i arritjes afatgjatë për ndryshimin e mjedisit të tij zemërgurë, të pacipë dhe të ligë.
Profeti dhe grupi i tij i vogël me myslimanë të rinj, duruan fyerjet dhe përqeshjet në fillim, të cilat pastaj kaluan në keqtrajtime fizike; teksa faleshin, mekasit u hidhnin myslimanëve pjesë të shtazëve të ngordhura ose u bënin ndërkëmbje teksa ata ecnin në qytet. Në fund, kur nuk po e përmbanin më tërbimin, mekasit filluan haptas t’i rrahin e fshikullojnë, djegin e mundojnë myslimanët e pambrojtur, në çfarëdo mënyrë që mund të përfytyronin dhe i braktisnin në agoni. Mekasit e dinin që nuk mund ta mbysnin Profetin a.s., sepse ai ishte nën mbrojtjen e fisit të tij, sidomos ungjit të tij, Ebu Talibit. Kështu, ata sajuan shestim tjetër. Ata nisën një të moshuar mekas për te Profeti a.s. për t’i ofruar pasuri, privilegj dhe prijësi të Mekës, veç po të hiqte dorë nga misioni i tij. Në kthim, Profeti Muhamed a.s., tha: “Mixhë, sikur të ma vendosnin Diellin në dorën e djathtë dhe Hënën në të majtën, nuk e pranoj këtë derisa Allahu të bëjë që e vërteta të ngadhënjejë, përndryshe do vdes duke u rrekur.”12
Shpalljet e para të Profetit u përqendruan kryesisht në Njëshmërinë e Zotit dhe parimet themelore të besimit. Lufta - madje edhe për vetëmbrojtje - ende nuk i ishte urdhëruar Profetit dhe shoqërisë së re myslimane. Ndaj, myslimanët përballeshin me dy zgjedhje të vështira: të duronin keqtrajtimin e paganëve mekasë ose të braktisnin vendlindjen - Mekën. Duke parë vështirësitë që myslimanët e pambrojtur po kalonin - urinë, mundimin, vrasjen - Profeti a.s., për herë të parë urdhëroi pesëmbëdhjetë prej tyre, jo të luftonin për vetëmbrojtje, por të udhëtonin fshehtas për në Abisini, që ishte toka e mbretit të njohur të krishterë, Nexhashiut. Ndërsa vetë Profeti qëndroi në Mekë me të tjerët, duke vazhduar t’u mësonte besimin e ri njerëzve.
Mirëpo, për myslimanët që ngelën në Mekë gjërat filluan të përkeqësoheshin. Kurejshët ishin të tërbuar që Muhamedi a.s., e kishte refuzuar ofrimin e pasurisë dhe prijësisë dhe që njerëzit po ktheheshin në Islam pareshtur, pavarësisht trajtimit që u bëhej. Kështu, ata ranë në ujdi kundër Profetit a.s. dhe fisit të tij (përfshirë myslimanët e jomyslimanët) dhe të gjithë myslimanëve të tjerë. Atyre iu bë një bojkot ekonomik dhe social, ku për tre vite Kurejshët as nuk bënë shitblerje, as nuk u shoqëruan e as nuk u martuan me ta. Profeti a.s., fisi i tij dhe myslimanët ishin të detyruar të strehoheshin në male, ku bënë jetë të rëndë dhe në privim të ashpër. Thuhet që, si pasojë e kësaj vështirësie, gruaja e Profetit, Hatixhja, dhe ungji i dashur i tij, Ebu Talibi vdiqën menjëherë pas përfundimit të bojkotit. Me vdekjen e Ebu Talibit, Kurejshët
u bënë më të egër në sulmet e tyre ndaj Profetit a.s., kështu që ai vizitoi qytetin e Taifit me shpresën për të fituar përkrahës.
Njerëzit atje jo vetëm që shkaguan ta pranonin atë dhe mesazhin e tij, por e hodhën jashtë qytetit dhe i lanë që rrugaçët dhe fëmijët ta gjuanin me gurë. Kur Profeti a.s. i shpëtoi turmës, thuhet se sandalet e tij ishin mbushur me gjak nga plagët që mori, por kur njëri nga engjëjt ofroi ta shkatërronte qytetin, Profeti mohoi, dhe në vend të kësaj u lut për udhëzimin e tyre në Islam.13 Edhe përballë keqtrajtimit të ashpër dhe ofrimit të mundësisë për ndëshkim, përgjigjja e Profetit a.s. ishte falja dhe lutja për keqbërësit e tij.
Keqtrajtimi i Profetit a.s. dhe i pasuesve të tij vazhdoi. Për trembëdhjetë vjet, Profeti a.s. luftoi kundër fyerjeve, talljes, keqbërjes, keqtrajtimit fizik dhe sanksioneve ekonomike e shoqërore ndaj popullit të tij. Ai kurrë nuk reagoi ndaj sharjes apo keqdashjes ndaj përndjekësve të tij me të njëjtën mënyrë. Ai kurrë nuk përdori dhunë fizike apo forcë. Ai thjesht e kreu detyrën e tij hyjnore me dinjitet e hir dhe me mjete të jo dhunës (një praktikë sot që zakonisht, nëse jo veçmas, i atribuohet Mahatma Gandit të Indisë).
Ndërkohë, numri i myslimanëve në qytetin e afërt të Jethribit ishte rritur ndjeshëm me përpjekjet e Profetit, dhe myslimanët mekasë po lëviznin ngadalë në Jethrib. Kurejshët mekasë druheshin se, nëse Pejgamberi a.s. mërgonte në Jethrib, myslimanët do të kishin një këmbatisje fuqie, nga e cila do t’i sulmonin ata në Mekë. Ata nuk mund të lejonin që kjo të ndodhte dhe e vetmja zgjidhje ishte vrasja e vetë Profetit a.s. Kurejshët sajuan një mashtrim, me të cilin zgjodhën një burrë nga çdo fis mekas për të vrarë Profetin a.s., me shpatat e tyre njëkohësisht. Në këtë mënyrë, fisi i Profetit nuk do të ishte në gjendje të hakmerrej kundër të gjitha fiseve të tjera në të njëjtën kohë. Pasi mësoi për këtë mashtrim vrasjeje, Profeti a.s. mërgoi në Jethrib (më vonë do të quhej Medine), njerëzit e të cilit më parë ishin zotuar se do ta mbronin dhe mbështesnin atë dhe myslimanët mekasë.


______________________________
1. Hadith sahih.
2. Afzal Iqbal, The Prophet’s Diplomacy, 1975, XVI-XVII.
3. Shembull, shih Lluka 22:36, ku Jezusi i nxit dishepujt të shesin rrobat e tyre për të blerë shpata, dhe Mateu 10:34 “Mos mendoni se erdha të sjell paqen në tokë! Unë nuk erdha për të sjellë paqen, por një shpatë”. Shih gjithashtu Joshua 6:21; Ligji i Përtërirë 7:1-3 dhe 20:16-17. (Për më shumë mbi temën, shih Hayward, 2012, f. 9).
4. Joel Hayward, Warfare in the Qur’an, 2012, f. 10.
5. Mark Weston, Prophets and Princes, 2008, f. 13.
6. Ziauddin Sardar, What Do Muslims Believe?, 2007, f. 2.
7. Muhamad Ibn Ishaq, The Life of Muhammad, 2004, f. 81.
8. Sa’eed Al Qahtani, A Mercy to the Universe, 2007, ff. 87-90.
9. Ibn Ishaq, 2004, ff. 57-58.
10. Po aty, ff. 85-86.
11. Iqbal, 1975, f. 3.
12. Tahia Al-Ismail, The Life of Muhammad, 2006, fq. 90.
13. Dhjetëra vite më vonë, banorët e Taifit u bënë myslimanë.



Phd. Flamur Vehapi
Dituria Islame 386-387